Edremit Atatürk Kültür Evi

Edremit Atatürk Kültür Evi olarak yeniden işlevlendirilen tarihi yapı Özlem Köprülü Bağbancı tarafından tasarlandı.
 

Özlem Köprülü Bağbancı, anlatıyor:

“Edremit Atatürk Kültür Evi” olarak işlevlendirilen yapı 1934 yılında Gazi Mustafa Kemal Atatürk’e ev sahipliği yapmasıyla önem kazanan bir yapıdır. Kent belleğinde “Atatürk Evi” olarak anılan, kültürel bir değer olarak korunması gerekli önemli bir kültür varlığı, özgün bir mimari eserdir. 

Çalışılan yapı; Edremit’te 19.yüzyılın ortasına değin uygulanan Batı Anadolu konut geleneğine ve gayrimüslim (Rum, Ermeni) konutu diye sınıflandırılan yığma taş konut geleneğine benzeşim sergilemekten ziyade, plan şeması olarak örneklerine İzmir’de sık rastlanılan, İzmir Konutu olarak bilinen “Levanten Evleri” ile paralellik taşımakta; 20.yüzyılın ilk çeyreğinin sonlarına tarihlenen Erken Cumhuriyet dönemi kuleli konut geleneğini yansıtmaktadır.

Yapı, tarihinde iki önemli yangın geçirmiştir. İlk yangın Atatürk’ün ziyaretinden 12 yıl sonra 1946 yılında meydana gelmiştir.  Bu yangın öncesine ait panoramik bir kent fotoğrafında, yapının kentin en yüksek yapılarından biri olarak kent siluetinde önemli bir yere sahip olduğu görülmektedir. Bu yangında yapının çatı arası ve kule görünümlü külahvari bir çatısı olan merdiven kovası yok olmuştur. Yangın sonrası çatı arası ve merdiven kovası yapının sahibi tarafından basit kırma çatı ile örtülmüştür.

İkinci yangın ise 1991 yılında yaşanmıştır. Bu yangın sonucunda yapının sadece kagir duvarları kalmış; ahşap elemanlar ve ahşap çatısı tamamen yanmıştır. Yapının açık hava koşullarına maruz kalması nedeniyle hızlı bir bozulma süreci yaşanmış ve yapı kullanılamaz duruma gelmiştir. 

2006-2016 yılları arasında özel mülkiyette bulunan yapı; 2016 tarihinde kamulaştırılarak Edremit Belediyesi mülkiyetine geçmiştir.

Elde edilen veriler doğrultusunda yapının ilk halinin belirlenmesi ve zaman içinde geçirmiş olduğu müdahalelerin dönemlerini saptamak amacıyla 1946 yılı yangını öncesi ve sonrasına ait iki adet restitüsyon projesi hazırlanmıştır.

Yapıya ait restitüsyon projelerinin hazırlanmasında 1946 yangını öncesine ait panoramik fotoğraf, yapının sahibinin kızı Pakize Kutlu ile yapılan sözlü görüşmeler ve Edremit Belediyesi’nin arşivinde bulunan fotoğraflar birincil kaynaklar olmuştur. Yapının yanan beşgen merdiven kovasının mekana bir kule görünümü kazandıran dik külahvari çatısı ve cumbanın üstünde yer alan dik beşik çatılı bir çatı arasına ait 1946 yıllarında geçirdiği yangın öncesi dönemden panoramik bir kent fotoğrafı dışında ne yazık ki yeterli yazılı ve görsel kaynak bulunamamıştır. Bu fotoğraftan, yükseltilmiş ahşap makaslı bir çatı ile örtülü olduğu öngörülebilse de mevcut bilgilerle kesin bir sonuca varmak mümkün olmamıştır.  Yazılı ve görsel kaynakların (kesin ölçüler, gabari, yapım tekniği, ayrıntılar, malzeme ve renk gibi) yeterince güvenilir olmaması ve yapının sunduğu bilgilerin kısıtlılığı gibi nedenlerden dolayı bu kata ait restitüsyon çizimi, hazırlanan koruma projesi için uygulamaya veri oluşturamamış; 1946 yangını sonrası yapıya ait eski fotoğraflar, yapıdaki mevcut izler, mimari öğelerin varlığı, boyut ve detayların tespit edilebilmesi, özgün yapı malzemelerinin bilinirlik ve güvenilirlik derecelerini sağlamış olmaları nedeniyle 2. dönem restitüsyon projesi, uygulamaya veri oluşturmuştur.

Yapının hem yapısal değerlendirilmesi hem de “Atatürk Kültür Evi” olarak yeniden işlevlendirilmesine yönelik koruma projesi hazırlanmıştır. Yapının güçlendirme projesine uygun olarak uygulamalar yapılmıştır. Tüm iç duvarlarında sıva sökümü yapılarak belirlenen laboratuvar sonuçlarına göre belirlenen sıva ve derz karışım oranlarına göre uygulama yapılmıştır. Kullanılan tüm ahşap elemanlarda, fırınlanmış ve daldırma yöntemiyle emprenye edilmiş olan ahşaplar kullanılmıştır. Yapının “Atatürk Kültür Evi” olarak işlevlendirme projesine uygun olarak odalarda gerekli düzenlemeler yapılarak dönemine uygun mobilya ve aksesuarlar seçilerek iç dekorasyonu tamamlanmıştır.